Zijn we nu eindelijk uitgeprivatiseerd?

Ik kwam vandaag een blog van me uit 2012 tegen waarin ik mijn zorgen uitte over de steeds verdergaande privatiseringen door de overheid inclusief de moeizame marktwerking in de zorg. De titel ervan is nu nog relevanter dan toen en dat geldt zeker ook voor het citaat in de blog van columnist Polly Toynbee in The Guardian: “Als het goed gaat, strijken de bedrijven hun winst op, maar als het misgaat, mag de overheid de scherven oprapen”.

Met de verkiezingsoverwinningen van de VVD in de jaren na 2012 moest ik me min of meer knarsetandend neerleggen bij het nog verder doorgaan van de markt- en privatiseringsdrift onder het mom van ‘the people get what the people want’. Nu blijkt met de coronacrisis keihard waar de marktwerking in de zorg toe heeft geleid, namelijk tot de huidige (dreigende) tekorten aan hulp- en beschermingsmiddelen, ic-bedden in de zorg, testmiddelen en zorgmedewerkers. Door een nadruk op kostenefficiëntie en een terugtrekkende overheid hebben ziekenhuizen en andere zorginstellingen steeds minder geïnvesteerd in mensen en middelen. Omdat zoveel mogelijk aan het veld werd overgelaten, ontbrak ook de noodzakelijke sturing aan de zijlijn om een structureel beleid en visie te ontwikkelen voor het voorkomen en opvangen van een epidemie. Een epidemie waarvoor de overheid al vanaf de jaren 90 stelselmatig is gewaarschuwd. Een dergelijke sturing kan alleen door politiek en overheid worden gedaan en niet door universiteiten en zorginstellingen.

In Nederland zijn we onze verzorgingsstaat vanaf de jaren 80 onder invloed van de Angelsaksische landen steeds meer gaan uitkleden. Duitsland is meer dan hier vast blijven houden aan de verzorgingsstaat vanuit het Rijnlandmodel dat in Nederland vroeger ook dominant was. Vandaar dat men in Duitsland wel over voldoende ic-bedden en medische apparatuur beschikte om de coronacrisis zonder alle stress die we hier hadden op te vangen. Er was zelfs nog ruimte om Nederlanders op Duitse ic-bedden onder te brengen. Wat erg vriendelijk was van onze oosterburen, maar ook een enorme aanfluiting voor onze welvaartsstaat.     

Tot slot voor de liefhebbers ? hierbij nog mijn blog uit 2012:

Zijn we nu eindelijk uitgeprivatiseerd?

Ik las vandaag in de krant dat het bedrijf G4S dat de beveiliging van de Olympische spelen in Londen zou verzorgen hiervoor te weinig beveiligers wist aan te trekken. Vlak voor de spelen moet de Britse overheid hierdoor een beroep doen op het leger en de politie. In Groot-Brittannië is hierdoor twijfel ontstaan over het uitbesteden van overheidstaken, wat in het Verenigd Koninkrijk populair is sinds Margaret Thatcher er in de 80’s de scepter zwaaide. “Als het goed gaat, strijken de bedrijven hun winst op, maar als het misgaat, mag de overheid de scherven oprapen”, aldus columnist Polly Toynbee in The Guardian.

Hebberigheid

Gezien dit soort mislukkingen is het de vraag hoe lang overheden zoals die in Groot-Brittannië nog doorgaan met hun grootschalige privatiseringen en uitbestedingen. Het vrijemarktdenken heeft de afgelopen drie decennia beheerst en de uitkomsten vallen niet mee. Op kleine schaal bleek dat recent nog in Nederland met het vrijgeven van de tandartstarieven onder het mom van ‘dat kan de beroepsgroep uitstekend zelf verzorgen’. Niet dus. Het is erg naïef om te denken dat als je een beroepsgroep zelf tarieven laat bepalen dat die bedragen dan niet stevig zullen stijgen. Mensen hebben nu eenmaal een aanleg voor hebberigheid en er is ooit een overheid bedacht om hier de hand in te houden.

Waslijst

Alleen al in Nederland is er een hele waslijst samen te stellen met uit de hand gelopen privatiseringen. Denk alleen al aan de jarenlange soap op het spoornet, de teleurstellende resultaten van re-integratiebedrijven, de moeizame marktwerking in de zorg en de problemen van verzelfstandige staatsbedrijven als de KPN en de postbezorging (na de nodige naamswisselingen heet die geloof ik PostNL). Ook de zelfverrijking van de top van veel (deels) geprivatiseerde woningcorporaties en energiebedrijven geven aan hoe hard een strakke overheidshand nodig is.

Algemeen belang

Ik ben altijd tegen het ongebreideld privatiseren geweest, omdat volgens mij publieke taken niet thuis horen bij bedrijven die zoveel mogelijk winst willen maken. De afweging van die bedrijven past niet bij het algemeen belang van het werk dat ze doen.

Presenteerblaadje

De overheid kan beter een duidelijke streep trekken tussen publieke taken en private werkzaamheden. Die publieke taken moet en kan de overheid zo efficiënt mogelijk uitvoeren. Dat is een stuk effectiever dan de maatschappelijke schade die ontstaat doordat bedrijven niet uit de voeten kunnen met verantwoordelijkheden die de overheid ze ooit op een presenteerblaadje aanbood.